ارزیابی اثر سایکوسل و سالیسیلیک اسید بر برخی خصوصیات فیزیولوژیک و اسانس گیاه دارویی بادرشبویه (Dracocephalum moldavica L.) تحت شرایط تنش خشکی و نرمال

مقدمه: خشکی یکی از مهمترین تنش‌های محیطی است که مورفولوژی، فیزیولوژی و بیوشیمی گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و اثرات عمده‌ای بر تولید کشاورزی می‌گذارد. کاربرد ترکیبات محرک رشد (سالیسیلیک اسید) و بازدارنده رشد (سایکوسل) در دامنه‌ای از فرایندهای مختلف رشدی و در افزایش تحمل به خشکی در گیاهان اثر گذارند. به منظور بررسی اثر تنظیم کننده‌های رشدی، سایکوسل و سالیسیلیک اسید بر تغییرات فیزیولوژیک و تغییرات اسانس گیاه بادرشبو در شرایط تنش خشکی، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان انجام گرفت مواد و روش‌: آزمایش به صورت اسپیلیت پلات با دو عامل دو عامل آبیاری (آبیاری نرمال و تنش کم آبی) و تنظیم کننده-های رشدی (شاهد، سایکوسل 600، سایکوسل 1200، اسید سالیسیلیک 800 و اسید سالیسیلیک 1600 میکرو مولار) با چهار تکرار در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تنش خشکی به صورت پیوسته با قطع کامل آب در بازه زمانی قبل از گلدهی تا انتهای آزمایش اعمال گردید. اعمال سطوح مختلف اسید سالیسیلیک (800 و 1600 میکرو مولار)، سایکوسل (600 و 1200 میکرو مولار) و شاهد (بدون محلول پاشی) به صورت یک بار محلول پاشی دو روز قبل از اعمال تنش خشکی انجام شد. یافته‌ها: اثر متقابل رژیم رطوبتی در تنظیم کننده رشد در سال برای صفات تعرق، هدایت روزنه‌ای، فتوسنتز، هدایت مزوفیلی و کارآیی مصرف آب فتوسنتزی معنی‌دار بود اما برای صفات محتوای نسبی آب، درصد اسانس، عملکرد اسانس و غلظت CO2 زیر روزنه‌ای معنی‌دار نبود. مقایسه میانگین اثر متقابل تنظیم کننده رشد در رطوبت برای صفت عملکرد اسانس نشان داد که در شرایط تنش رطوبتی اختلافی بین سطوح شاهده نمی‌شود ولی در شرایط نرمال اختلاف وجود دارد، بطوری‌که سالیسیلیک (1600 میکرو مولار) بیشترین مقدار عملکرد اسانس را دارا بود. همبستگی منفی و معنی‌دار بین درصد اسانس با سرعت تعرق، هدایت روزنه‌ای و سرعت فتوسنتز و رابطه مثبت و معنی‌دار با صفت کارایی مصرف آب فتوسنتزی وجود دارد. نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که تنش خشکی سبب کاهش صفات فیزیولوژیک شامل، محتوای کلروفیل، سرعت فتوسنتز، هدایت روزنه‌ای و سرعت تعرق می‌شود. همچنین با اعمال تنش خشکی وضعیت آب در گیاه دچار تغییرات معنی-داری می‌گردد و محتوای نسبی آب برگ کاهش پیدا می‌کند. تنش خشکی موجب کاهش درصد و عملکرد اسانس شد بطور‌ی‌که حتی استفاده از تنظیم کننده‌های رشدی که در این آزمایش مورد استفاده قرار گرفتند نتوانست این کاهش را جبران کنند. پس می‌توان نتیجه گرفت که در شرایط تنش خشکی به علت کاهش کلروفیل و سبزینگی گیاه و همچنین کاهش سطح برگ میزان اسانس گیاه بادرشبویه کاهش پیدا می‌کند.